"Sytuacja graniczna, jaką niewątpliwie jest kryzys związany z koronawirusem, jest w pewnym sensie terapią szokową dla społeczeństwa" mówi prof. UG. dr hab. Anna Maria Zawadzka, kierownik Zakładu Psychologii Ekonomicznej i Psychologii Organizacji Uniwersytetu Gdańskiego. W swoich badaniach skupia się na poszukiwaniu przyczyn materializmu młodzieży i dorosłych oraz sposobach jak go powstrzymać.
Dr hab. Anna Zawadzka, prof. UG: Cena danej rzeczy odnosi się do wymiernego kosztu produktu jak i ma znaczenie symboliczne. Wysoka cena kojarzy się z luksusem, a posiadanie drogich rzeczy z bogactwem i sławą. Współcześnie bogactwo i sława to dominujące w społeczeństwach aspiracje życiowe. U młodzieży aspiracje te widać w dążeniu do tego, aby być modnym, mieć markowe ubrania i gadżety, spędzać dużo czasu na kupowaniu oraz w wyborach takich szkół, a potem zawodów, w których zarabia się dużo pieniędzy, aby potem można było kupować to, co się chce i kiedy się chce.
Źródłem takich aspiracji dla nastolatków są zarówno materialistyczni rodzice, materialistyczne rodzeństwo, materialistyczni koledzy, jak i materialistyczne media. Materialistyczni rodzice przekazują wzorce wartości i celów. Materialistyczni koledzy wyznaczają materialistyczne standardy zachowań - jesteś "kimś" jeśli masz modne rzeczy i kupujesz. Materialistyczne media oddziałują eksponując i gloryfikując w programach rozrywkowych, serialach, poprzez celebrytów - bogactwo, sławę i atrakcyjny wygląd jako sposób osiągania szczęścia w życiu.
Czy to znaczy, że człowiek podąża w kierunku materializmu, bo tak wygląda współczesny świat?
Ogólnie współczesny świat skupił się na szczęściu związanym z bogactwem, posiadaniem i przekonaniu, że nadrzędną wartością w życiu jest pieniądz i odszedł od uniwersalnego systemu wartości (w Europie takim był Dekalog i Prawo natury). Kult pieniądza i indywidualizmu posunęły się tak daleko, że człowiek sam decyduje o tym co jest dobre, a co złe. Liczy się przyjemność, bogactwo, prestiż, a prestiż nierozerwalnie związany jest z posiadanymi rzeczami.
Tymczasem to jakie dążenia człowiek posiada prowadzi do jego szczęścia bądź nieszczęścia. Istnieje wiele dobrze udokumentowanych badań, które wskazują, że człowiek jest szczęśliwy, jak dąży do posiadania głębokich związków z innymi ludźmi, uczy się i rozwija, wychodząc poza swoje własne ograniczenia i działa na rzecz i dla innych, a nieszczęśliwy, gdy jest materialistyczny - celem jego życia jest bogactwo i sława.
Dobrze rozumiem, że młodzież po prostu podąża z duchem czasu?
W obliczu kryzysu wartości, młodzi ludzie uczą się, że szczęście to pieniądze, a szacunek zdobywa się przez posiadanie. Człowiek, o którym mówi się, że "odniósł sukces" to najczęściej ten, który posiada, jest bogaty. Rozwijanie siebie, swoich talentów i umiejętności wiąże się z wysiłkiem, dlatego dużo łatwiej jest założyć na siebie drogą kurtkę i uzyskać ten prestiż niemalże natychmiastowo. Kultura konsumpcjonizmu poprzez media uczy "możesz być kim chcesz" - kupując produkt X, "Brawo ja" - gdy kupisz produkt Y, "Jesteś tego wart" - kupując produkt Z.
W przypadku młodzieży dochodzi tutaj jeszcze jedna, bardzo ważna kwestia związana z okresem dojrzewania. W pewnym momencie nastolatkom obniża się samoocena, mają na to wpływ zarówno czynniki biologiczno-hormonalne, jak i społeczne. Noszenie modnych ubrań to łatwy i prosty sposób, żeby sobie z tym poradzić i poczuć się chociaż trochę lepiej. Jednak strategia ta chwilowo podnosi samoocenę, a następnie wymaga kolejnego kupowania, aby utrzymać swoją wartość. To nie jest wina młodzieży, że myślą w ten sposób, a otoczenia, które wysoko wartościuje drogie rzeczy.
Jak doszło do tego, że żyjemy w tak materialistycznych czasach? Przecież rodzice tych młodych ludzi wcale nie mieli dostępu do tylu dóbr materialnych.
Nastawienie materialistyczne może mieć dwa źródła. Pierwszym z nich jest brak - człowiek, który nie może zaspokoić swoich podstawowych potrzeb i nie czuje się bezpiecznie, zwraca się ku rzeczom, które mają mu pomóc poczuć się lepiej. To może wyjaśniać materializm osób, które wcześniej cierpiały na różne braki.
Drugie źródło to materialistyczne otoczenie społeczne, co znalazło potwierdzenie w badaniach, które prowadzi nasz zespół (badania przeprowadzone w ramach grantu NCN pt. Społeczne uwarunkowania materializmu nastolatków w wieku 13-16 lat). Badaliśmy, które ze źródeł najbardziej wzmaga u młodych ludzi podejście materialistyczne, pod uwagę wzięliśmy materialistyczną matkę, ojca, rówieśnika i media. Zgodnie z doniesieniami z literatury założyliśmy, że największy wpływ będą mieli materialistyczni rówieśnicy, a jednak okazało się, że materialistyczne zapędy nastolatków rosły niezależnie od tego, kto był ich nośnikiem. Oznacza to, że nawet jeśli wychowujemy się w rodzinie, która kładzie duży nacisk na rozwój osobisty i duchowy, to równolegle jesteśmy poddawani również innym wpływom - rówieśników czy mediów, które mogą budzić w nas konsumpcjonistyczne pragnienia.
Czy kupowanie daje nam szczęście?
Na to pytanie nie ma prostej odpowiedzi, ponieważ są różne powody kupowania. Jeśli kupowanie jest dla nas sposobem na podwyższenie sobie nastroju, to rzeczywiście poczujemy się przez chwilę szczęśliwsi. Cały problem z tym konsumpcjonizmem polega na tym, że tego głodu nie da się zaspokoić. Jeśli dostarczam sobie przyjemności kupując, to muszę kupować przez cały czas. Ciekawe jest to, że żyjemy w czasach kiedy pojawił się ruch antykonsumpcjonizmu. Ludzie zaczęli dostrzegać, że nadmiernym kupowaniem szkodzimy sobie i naszej planecie.
Czy ruch antykonsumpcjonizmu ma szansę zmienić to jak funkcjonuje współczesny świat?
Ludzie są bardziej świadomi wpływu działalności człowieka na środowisko naturalne. Budująca jest dla mnie myśl, że sporo tego typu inicjatyw pojawia się oddolnie. Przy ONZ powstała specjalna komórka złożona z naukowców różnych dziedzin, którzy zajmują się kwestią wartości i zmiany nawyków społeczeństw. Modne stają się także ruchy promujące minimalizm i pojawia się ten temat na kanałach youtuberskich i blogach. Budujące jest też to, że większość aktywistycznych działań związanych z przeciwstawieniem się zmianom klimatu wychodzi od młodych ludzi. W Polsce też młodzież zainicjowała protesty w tej sprawie!
Młodzieżowy strajk klimatyczny w Gdańsku
Wiadomo, że trudno jest zmienić stare nawyki, ale sytuacja graniczna, jaką jest niewątpliwie kryzys związany z koronawirusem, jest w pewnym sensie terapią szokową dla społeczeństwa. Nadmierne kupowanie zapasów jedzenia związane jest z lękiem przed głodem, jednak inne sklepy, np. odzieżowe, zaczęły notować duże spadki. Okazuje się, że chociaż w normalnych warunkach ludzie bezmyślnie kupują rzeczy dla przyjemności, to w sytuacji granicznej ich potrzeby rozkładają się zupełnie inaczej. Co ciekawe, paradoksalnie obecny kryzys jest z korzyścią dla planety - ograniczony ruch lotniczy, samochodowy, turystyczny - to spadki zysków, ale jednocześnie wstrzymanie procesów niekorzystnych dla klimatu. Myślę, że obecna sytuacja wymusza zmianę pewnych dotychczasowych nawyków dotyczących konsumpcjonizmu - przyroda pokazuje "stop!".
To prawda, że takie inicjatywy są budujące, jednak nie mogę oprzeć się wrażeniu, że bycie "eko" to często moda, która wpisuje się w konsumpcjonistyczny styl życia. Na rynku pełno jest ekologicznych produktów - woreczków na zakupy, wielorazowych kubków, butelek z filtrem, saturatorów do wody...
Niestety tak może to działać. W momencie, kiedy budzi się jakaś idea, budzą się też marketingowcy, którzy chcą ją wykorzystać dla zwiększenia zysków firmy. Pomimo, że została zauważona i nagrodzona Noblem idea zrównoważonego zysku, nadal ekonomia rządzi się prawami permanentnego rozwoju i zysku, a one bazują na ciągłej potrzebie kupowania i konsumpcji. Skoro ludzie chcą być bardziej "eko" to sprzedajmy im jak najwięcej rzeczy, które im w tym pomogą.
Jak się przed tym chronić?
Skorzystajmy z tego, że będąc w izolacji społecznej mamy teraz dużo czasu do przemyśleń i zastanówmy się nad naszymi wartościami. Warto też przeanalizować swoje wydatki - na co wydaję moje pieniądze, dlaczego czasem mi ich brakuje, czy naprawdę potrzebuję tych wszystkich rzeczy, które z nich naprawdę mnie uszczęśliwiły? A może biorę na siebie więcej pracy, żeby kupić coś, czego wcale nie potrzebuję? Żeby zmiana była trwała, musi wychodzić od nas. To dobry czas na takie przemyślenia.
Zachowujesz prywatność, nie dorabiasz banków które wywołały ten kryzys, masz pewność że nikt tych pieniędzy Tobie nie zabierze. Wkrótce i tak nie będzie pieniądzy do jakich nas przyzwyczajono
Świadomość
4 lata
72
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 12:11
(2)
A co będzie zamiast pieniądza?
4 lata
02
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 12:22
(1)
kokosy beda prosze pani - kokosy powtarzam
4 lata
50
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 13:03
A w sumie mogą być kokosy. :-)
4 lata
40
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 09:26
W latach 90-tych w Polsce już się to zaczynało. (2)
To był czas moich studiów. Na roku było pełno damulek z nowobogackich domów. One musiały po wykładach iść do kawiarni lub pabu. Jak starsi dali kieszonkowe, to fryzjer, wizyta w butiku, solarium. Wakacje za granicą. Trudno było o przyjaźń w takim środowisku. Ciągły lans i udawanie. Lata 90-te były też czasem brutalne i istniało prawo dżungli. Ludzkość nigdy się nie zmieni.
4 lata
244
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 12:59
Tak, bo tylko damulki chodziły do kawiarni
Gdybyś Ty nie chodził, to byś nie wiedział. Tutaj płeć nie ma znaczenia.
4 lata
05
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 10:09
Niestety masz rację. Za miesiąc/dwa/rok (proszę sobie wybrać) wszystko wróci do normalnego stanu. A dlaczego? Bo znajdą się ludzie, którzy bd chcieli się na wzbogacić, a reszta lemingow za nimi pobiegnie
4 lata
110
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 07:10
Z całym szacunkiem dla wysiłku czy pasji, ale takie badania i praca naukowa (11)
to jest z mojego punktu widzenia utrzymywanie darmozjadów z naszych podatków. To powinno się robić za swoje pieniądze czy w ramach hobby.
4 lata
2059
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 09:13
Dlaczego za swoje? (3)
Badania społeczne są bardzo ważne. Pokazują świat, w którym żyjemy i to, co jest w nim do zmiany. Powrót do wartości musi kiedyś nastąpić, inaczej materialiści nas zniszczą.
4 lata
133
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 09:25
Jeszcze żaden badania społeczne nic nie zmieniły. (2)
Nawet kościół nie potrafi zmienić swoich bogobojnych owieczek.
4 lata
68
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 12:58
Akurat Kościół w Polsce
ma okropnych liderów. Nie dziwię się, że skoro nie załatwiają sprawy pedofilii, to jest jak jest. A także innych spraw oczywiście.
4 lata
50
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 09:32
Ale mądry i rozumny człowiek uczy się całe życie.
I jemu potrzebne są takie badania i nauka, która otwiera umysły ludzkie. Niestety, to nisza w społeczeństwie.
4 lata
112
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 09:49
Co to za czasy, że ludzie bez wykształcenia, z zerową inteligencją mają prawo się wypowiadać w internecie. (1)
Poczytaj trochę mądrych książek, może zrozumiesz coś więcej prosta babo, a nie trollujesz...
4 lata
64
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 10:40
A czemu babo?
Może tym razem to głupi dziad?
4 lata
50
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 09:47
Z całym szacunkiem
Darmozjazdem to jest taki troll jak TY.
Ludwiczak
4 lata
63
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 07:42
Jeśli ma się to przysłużyć komuś (1)
A z pewnością ktoś wyniesie z tego artykułu coś pozytywnego to ma to sens.
4 lata
152
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 09:37
Przynajmniej wiem, że nie jestem sama na tym świecie.
Warto dużo czytać mądrych rzeczy.
4 lata
60
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 08:52
nie wiesz o czym piszesz...
kyuss
4 lata
40
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 08:31
czyżby "uderz w stół a nożyce się odezwą".....?
4 lata
91
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 11:32
(1)
Nasz świat jest materialny i nic tego nie zmieni - żyje się za pieniądze.
4 lata
64
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 12:57
Chodzi o dostępność do tego pieniądza
Nie o sam fakt tego, że świat jest materialny. I o niewykorzystywanie ludzi, o pomoc biedniejszym. Rozumiesz?
4 lata
40
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 09:56
Anatolij Szokov to bys stary kominusta i zbrodniarz, nie wiem czy nazywanie jego nazwiskiem terapii to dobry pomysl.
4 lata
83
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 09:04
Faktycznie kryzys to korzyści dla planety (2)
Bankructwa, bieda, bezrobocie, samobójstwa...
Tak może napisać ktoś kto nie obawia się o swoje miejsce pracy czyli budżetowka...
Aczkolwiek oni nigdy nie byli nauczeni pracy, bo całe życie uprawiają pasożytnictwo na ludziach którymi gardzą.
Komornik
4 lata
1623
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 09:50
bardzo celnie
.
4 lata
24
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 09:48
Niekoniecznie.
Są przecież pożyteczni pracownicy budżetowi jak służba zdrowia, policja, straż pożarna, inspekcja sanitarna, inspekcja ochrony środowiska, wojsko, etc.
4 lata
132
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-03-25 08:56
Więcej takich artykułów!
Media niestety mocno skoncentrowane na podkreślaniu tylko złych wiadomości...
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy