- 1 Start rakiety z Pustyni Błędowskiej. Wystrzelili rzeżuchę w sondzie z kombuczy (22 opinie)
- 2 Majówka 2024: matury i egzaminy. W szkołach będzie ponad 2 tygodnie wolnego? (59 opinii)
- 3 Nowy rektor GUMed wybrany (99 opinii)
- 4 Gdyńska szkoła z certyfikatem Cambridge International School (13 opinii)
- 5 Korepetycje online coraz popularniejsze (34 opinie)
- 6 Ruszają pierwsze matury 2024. Egzaminy klas IBO (10 opinii)
Kod Carstena? O czym mówią zdobienia gmachów Politechniki Gdańskiej
Przebogate zdobienia gmachów Politechniki Gdańskiej mogą być odbierane jako drogowskaz po budynkach tej uczelni, ale znaczenie niektórych z nich do dziś trudno nam zrozumieć - pisze Janusz Waluszko z Politechniki Gdańskiej.
Poniższy artykuł został pierwotnie opublikowany w marcowym wydaniu Pisma PG, na stronach 46-49.
Zespół Politechniki to jeden z najciekawszych obiektów powstałych w swoim czasie i jeden z cenniejszych zabytków Gdańska z początków XX wieku. Jako prestiżowa budowla cesarska uzyskał bogaty wystrój architektoniczny, a położenie z dala od Śródmieścia w dużym stopniu pozwoliło mu uniknąć zniszczeń w czasie wojny.
Autor zrealizowanej wersji projektu, Albert Carsten (1859-1943), późniejszy profesor Wydziału Architektury, dziekan Wydziału Budownictwa i prorektor PG, stworzył swoje dzieło na zamówienie cesarza. Osobiście realizował budynki bardziej nowoczesne, w tym swoją willę przy obecnej ulicy Batorego 10 , ale w 1904 roku gusty były jeszcze bardzo historyzujące, eklektyczne, czasem lekko secesyjne.
Gmachy przybrały formę "manieryzmu gdańskiego" (tu udanego dużo bardziej niż w Śródmieściu Gdańska), z ceglanymi fasadami i bogatą kamieniarką. Elementem tej ostatniej - ale także wielu wnętrz, balustrad, ogrodzeń itp. - jest symbolika, przejawiająca się w licznych detalach ozdobnych.
Najstarsze gmachy PG są nią wręcz przeładowane.
I tu pojawia się pytanie o jej charakter: czy była to zwyczajna ozdoba, czy mówienie obrazem - mówienie wprost, aluzją czy po prostu... żart?
Michał Giorew w swoim studium o symbolice Gmachu Głównego Politechniki Gdańskiej podkreślał związki symboliki obecnej na ścianach Politechniki Gdańskiej z symbolami masonerii, która w tamtym czasie była bardzo popularna wśród elit niemieckich. Warto dodać, że w pobliżu Politechniki, przy ulicy Własna Strzecha , istniał budynek loży masońskiej "Zum siegenden Licht" ("Pod zwycięskim światłem") - przejęty przez uczelnię już w latach 30. ubiegłego wieku. Dziś mieści on Katedrę Mechatroniki i Inżynierii Wysokich Napięć.
Z kolei autorzy albumu "Detale Politechniki Gdańskiej: zdobienia architektoniczne" podkreślają opisowy charakter wielu ozdób - np. na domu ogrodnika widać kwiat, na portierni - klucz, w attyce budynku Wydziału Chemicznego i na poręczach jego klatki schodowej symbole pierwiastków (na klatce schodowej także podgrzewane na palniku kolby), nad oknami czytelni - księgę z okularami itp., itd.
Gmach Główny zdobią np. podobizny osób zasłużonych dla budowy maszyn, domów, statków czy budownictwa morskiego. Powtarzają to rzeźby nad wejściami bocznymi: latarnia morska, wieża kościoła Mariackiego, dziób łodzi i lokomotywa, co odpowiada mieszczącym się tu wydziałom ówczesnej uczelni.
Budynek Wydziału Elektrycznego jest wielką baterią ze znakami plus i minus oraz napisem VOLT, choć są i bardziej symboliczne przedstawienia energii, np. smok z piorunami czy... pocałunek kobiety z kłosem i mężczyzny z pochodnią.
To połączenie dawnej symboliki żywiołów z nowoczesną symboliką naukową widać w wielu miejscach: sfinks i salamandra nad portalem Wydziału Chemicznego (aluzja do alchemii), powtarzające się w wielu miejscach (od portierni począwszy) sowy - symbol mądrości - czy równie liczne smoki - symbol energii - często napędzające koła zębate czy młyńskie, podłączone do żarówek itp.
Autorzy zauważają, że Carsten nie stronił przy tym od żartów.
Niektóre symbole można odczytywać na różne sposoby, np. cyrkiel i ekierka to zarówno symbol architektury, jak i znak typowy dla masonerii. Liczne są przedstawienia żywiołów, jak owe smoki czy zwierzęta morskie, ryby, koralowce etc., co nie może dziwić w nadmorskiej uczelni.
Podobnie smocze łodzie, drakkary w szczytach nad wejściami w bocznych ścianach Gmachu Głównego mogą nawiązywać do budownictwa okrętów, jak i do łodzi wikingów, i być elementem pangermańskiej propagandy Cesarstwa.
Nie zapominajmy bowiem, że i taką funkcję pełniła zarówno sama fundacja uczelni na wschodnich kresach imperium, jak i jej wystrój. Tym ostatnim osobiście interesował się sam cesarz Wilhelm II, który propagował w Niemczech renesans północny jako styl państwowy, ale chciał, aby łączył on w jedną ogólnopaństwową całość różne style lokalne zjednoczonych pokolenie wcześniej Niemiec. Widząc pierwotny projekt uczelni, zażądał zmian, uznając go za zbyt mało gdański, a dokonanie poprawek powierzył właśnie Carstenowi.
Budynki, na które wpływ miał cesarz Wilhelm II
Są jednak elementy, które niełatwo wyjaśnić w powyższy sposób (chyba że żartem, zabawą symbolami bez przywiązywania do nich większego znaczenia, co jednak mało prawdopodobne).
Jak bowiem wytłumaczyć pojawienie się na domu głównego mechanika i palacza - obok licznych smoków, w tym takiego, któremu palacz wrzuca węgiel do pieca ziejącej ogniem paszczy - buddyjskiego koła dharmy? A może jest to tylko przypadek, połączenie symboli jego lokatorów - ognia palacza umieszczonego na kole mechanika - w jeden symbol, który w innej kulturze znaczy coś zupełnie innego.
Zbieg okoliczności byłby jednak duży, zważywszy na fakt, że koło - o szprychach bardziej podobnych do steru niż jakichś mechanizmów - przypomina do złudzenia analogiczne symbole z Indii.
Inne nieoczywiste koło wieńczy szczyt pobliskiego Wydziału Elektrycznego. Dobrze byłoby znaleźć uwagi Carstena na ten temat - prawdopodobnie jednak, w związku z faktem, że został on przez nazistów usunięty z uczelni i zginął w obozie, żadne takie notatki mogły się nie zachować.
Po I wojnie światowej nie tworzono już dekoracji symbolicznej. Także sam Carsten w okresie międzywojennym zrezygnował z niej - tworząc np. Audytorium Maximum - choć tak on, jak i wielu innych nawiązywało w uproszczonej wersji do manierystycznego stylu Politechniki.
Tematyka poruszona w artykule została szczegółowo zaprezentowana w albumie "Detale Politechniki Gdańskiej: zdobienia architektoniczne" (tekst Jakub Szczepański, Klaudiusz Grabowski, Karolina Mizerska, Helena Szczepańska i Katarzyna Wojtczak, fotografie Krzysztof Krzempek).
Studium architektoniczne o symbolice Gmachu Głównego Politechniki Gdańskiej napisał Michał Giorew (praca dyplomowa obroniona na Wydziale Architektury PG w 2004 r., do odszukania w zbiorach Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej).
W 2012 i 2016 roku, na facebookowym profilu Biblioteki PG, autor niniejszego tekstu zamieścił kilka ilustrowanych wpisów o symbolice - widocznych na budynkach kampusu - drakkarów, kół, znaków współczesnych, smoków i sów.
Miejsca
Opinie (92) 9 zablokowanych
-
2019-04-21 09:14
(1)
Takich artykułów powinno być więcej na portalu. Ciekawy, merytoryczny i bardzo dobrze napisany. Podziękowania i gratulacje dla autora.
- 19 1
-
2019-04-21 18:09
Tylko gdzie jest wydział elektryczny na PG?
- 0 0
-
2019-04-21 12:21
Szkoda, że nie wspomniano w artykule o bogatej symbolice masońskiej
naszej wspaniałej alma mater Königlich Technische Hochschule zu Danzig zwanej dziś Politechniką Gdańską :)
- 17 0
-
2019-04-21 11:15
No ale sowa
To za mądra nie jest akurat.
- 4 5
-
2019-04-20 22:17
Teraz dojdzie jeszcze zdobienie wychwalające Pis (1)
Konwencja tam już była.
- 8 25
-
2019-04-21 09:32
30 mld. rocznie vatu znikało za czasów PO-PSL
szok
- 1 3
-
2019-04-20 15:04
(6)
Piękny zespół budynków, dzisiejsze Lidle, Biedry, Tesca, to przy tej budowli drewutnie...
- 95 12
-
2019-04-20 15:43
Przed 1939 rokiem. (2)
Nawet domy towarowe były ładne. Szkoda, że pozostały po nich tylko zdjęcia....
- 25 0
-
2019-04-20 16:36
Te nasze slynne domy towarowe w Trojmiescie byly (1)
wlasnie zbudowane przed wojna.
- 6 2
-
2019-04-21 09:28
chyba przed stanem wojennym 1981, dzbanie...
Zaden przedwojenny dom handlowy nie zachowal sie.
- 2 2
-
2019-04-20 17:43
Lidle Biedry? Co powiesz na paskudztwa, które sama politechnika stawia?
- 5 0
-
2019-04-20 17:00
Kod współczesny w Polsce
To taki żeby nikt nie mógł sie domyśleć o co chodzi. Ogłupionym narodem lepiej jest manipulować
- 4 5
-
2019-04-20 15:25
Albo Metropolia ...
- 12 1
-
2019-04-21 09:17
Gdyby Wilhelmowi II zgolić wąsa to...
wyglądałby jak Lewandowski :-)
- 11 1
-
2019-04-20 16:28
(2)
d**ile! Jeżeli nie macie nic konkretnego do powiedzenia, to nie zamieszczajcie głupawych wpisów.
- 20 18
-
2019-04-20 22:01
Po co i**oto czytasz? Mądry inaczej!
- 2 1
-
2019-04-20 17:50
I to jest właśnie d**ilny wpis. Gratuluję.
- 6 3
-
2019-04-20 16:15
Rota Fortunae (4)
Czy te koła nie są czasem po prostu Kołami Fortuny?
- 6 14
-
2019-04-20 20:02
Nie
To Niebo w Centrum Ziemi
- 0 1
-
2019-04-20 17:26
Tak jest, to symbole Koła Fortuny (1)
Wprawne oko dopatrzy się również postaci Wojtka Pijanowskiego i Magdy M. "pokazującej panu".
- 4 7
-
2019-04-20 18:42
Historia kultury, wbrew pozorom, nie zaczęła się od powstania telewizji ;)
- 11 0
-
2019-04-20 16:42
"Koło Dharmy"
W zbiorach Biblioteki Narodowej Francji, pod numerem katalogowym BNF Fr 24461, dokładnie fol. 8v., jest czternastowieczna kolekcja kartonów służących jako wzory do gobelinów lub malowania na szkle: wśród nich znaleźć też można ośle koło Fortuny, które przypomina kształtem to z budynku należącego do Politechniki.
Przydługi opis, ale nie można wstawiać linków :)
W wyszukiwarce: BNF Fr 24461 Fortune’s Donkey Wheel- 6 0
-
2019-04-20 20:01
Symbol na budynku Wydziału Elektroniki i Automatyki to
Mandala/rozeta przedstawiająca niebocentryzm, czyli wewnętrzny kosmos i życie wewnątrz Ziemi. Idąc dalej to wolna energia. Wszystkie rozety w kościołach/katedrach przedstawiają niwbocentryzm. Nawet ta w Notre Dame w Paryżu. Czołówka Gry o Tron przedstawia niebocentryzm. A nas tu okłamują płaskoziemstwem i od 1945 heliocentryzmem, a to fikcja. Wewnętrzny kosmos to obrotowe niebo i ten fakt ścieral się z innymi teoriami jeszcze do 2 Wojny Światowej. Symbol sowy to masoneria, a zacni budowniczowie posiadali wiedzę by wznosić budowle. Dlatego katedry budowane byly przez wysokiej klasyarchitektów masonów.
- 11 4
-
2019-04-20 19:50
Cerstein
Symbole usunięte przez nazistów. Odpowiadam naxiści to hitlerowcy i w wiekszości Niemcy.
- 11 7
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.