Edukacja domowa to obecnie coraz bardziej popularny trend w nauczaniu, w Polsce jednak wciąż pozostaje zjawiskiem niszowym. Ma swoich zwolenników, którzy przekonują, że to świetna metoda na szybsze przyswajanie wiedzy, ale też przeciwników, którzy twierdzą, że to "chowanie dzieci pod kloszem". Z takiej edukacji alternatywnej coraz częściej korzystają też osoby, które czują niechęć bądź sprzeciw wobec edukacji systemowej.
Kiedy można uczyć dziecko w domu?
świetnym sposobem na naukę - lepsza koncentracja i przyswajanie wiedzy
19%
sposobem na naukę tylko w sytuacji choroby albo częstych wyjazdów
16%
jest to dobre rozwiązanie, ale wymaga dużego poświęcenia ze strony rodziców - zarówno czasu jak i pieniędzy
32%
to złe rozwiązanie, dziecko nie integruje się wtedy z równieśnikami i traci kontakt z normalnym światem
33%
W 2017 roku polskich dzieci uczących się w domu było
ponad 14 tysięcy - rok wcześniej 3 tysiące mniej. W tym aż
846 uczniów z Trójmiasta. To wciąż niewiele w porównaniu np. z USA, gdzie około
2 mln dzieci nie chodzi do szkoły, co stanowi 10 proc. wszystkich tamtejszych uczniów. Tzw. homeschooling popularny jest również w Irlandii, Wielkiej Brytanii, Kanadzie czy Australii. Badania, które tam przeprowadzono wykazały, że dzieci uczące się w domu osiągają lepsze wyniki w nauce (nawet o 30 proc.) niż ich rówieśnicy uczęszczający do tradycyjnych szkół.
Domowa nauka w Trójmieście
Jaka jest skala tego zjawiska w Trójmieście? Jak podaje
Kuratorium Oświaty w Gdańsku - dane dotyczące liczby uczniów objętych nauczaniem domowym - uczących się poza szkołą za zgodą dyrektora szkoły w Trójmieście wg danych z Systemu Informacji Oświatowej (SIO) - SIO (stan na dzień 30.IX.2017) mówią o
846 uczniach korzystających z edukacji domowej. Największa liczba uczniów to uczniowie na poziomie szkoły podstawowej -
724 osoby w Gdańsku (dla porównania: 78 osób w gimnazjum, 26 w liceum), a także zaledwie 13 uczniów w Gdyni i jedna osoba w Sopocie oraz pojedyncze przypadki innych szkół (tj. technikum, szkoła specjalna).
Realizacja obowiązku szkolnego
W Polsce na edukację domową (określana skrótowo ED) pozwala
ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. z późniejszymi zmianami (Dz. U. 2004 r., nr 256, poz. 2572), mówiąca o "realizacji obowiązku szkolnego poza szkołą". Każdy rodzic ma bowiem prawo decydowania o formie edukacji swojego dziecka, zgodnie z tym, co mówi Polska Konstytucja (artykuł 70, punkt 30):
"Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne".Polski system edukacji daje trzy możliwości na spełnianie
"obowiązku szkolnego": stacjonarnie, indywidualnie i w trybie kształcenia domowego. W każdym z tych trybów dziecko zostaje uczniem konkretnej szkoły, realizuje podstawę programową, a na zakończenie roku szkolnego otrzymuje świadectwo po uprzednim zdaniu egzaminów - jeśli takowe są wymagane. Dzieci w domu mogą się uczyć samodzielnie lub pod opieką rodziców, krewnych, starszego rodzeństwa, guwernerów lub nauczycieli prywatnych, a w szkole muszą zdawać jedynie egzaminy z poszczególnych przedmiotów.
Czym jest edukacja domowa?
Tak definiuje pojęcie edukacji domowej jedna z kilku istniejących w Polsce instytucji wspierających taki rodzaj nauki, czyli
Fundacja Edukacji Domowej: - Edukacja domowa jest formą kształcenia, w której odpowiedzialność za proces nauczania dzieci w miejsce szkoły biorą na siebie rodzice lub prawni opiekunowie. Tworząc program i wybierając metody kształcenia swoich pociech, organizują ich edukację w sposób zindywidualizowany - adekwatnie do wieku, potrzeb, predyspozycji i zainteresowań, przy zachowaniu zgodności z wymaganym na danym poziomie kształcenia zakresem wiedzy. Dzieci korzystające z trybu nauczania domowego zostają zapisane do stacjonarnej szkoły, w której formalnie są uczniami, jednak nie uczęszczają na tradycyjne lekcje. Zamiast nich biorą udział w zajęciach poza systemem szkolnym, zaś jakość oraz cele tych zajęć określają rodzice bądź opiekunowie, którzy - wbrew pozorom - nie muszą posiadać wykształcenia pedagogicznego. Domowe nauczanie w Polsce reguluje ustawa, pozwalająca na naukę dziecka w domu za zgodą dyrektora szkoły, do której jest ono zapisane. Dziecko nie traci więc całkowicie więzi z ze szkołą - po każdym roku nauki zobowiązane jest zdać egzaminy klasyfikacyjne, weryfikujące wiedzę nabytą w trakcie nauczania domowego. Takie nauczanie może przybierać różne formy, w zależności od kreatywności rodziców i preferowanych przez nich metod - korzystania z tradycyjnych, jak i nowoczesnych rozwiązań edukacyjnych.Dlaczego rodzice wybierają naukę poza szkołą?
Rodzice, którzy wybierają naukę poza szkołą, wskazują zwykle na te same powody: nieudolność i niewydolność tradycyjnego systemu edukacji, niezgodę na unifikację ucznia i brak indywidualnego podejścia tak do człowieka, jak i do nauczania (każdy z nas jest inny i każdy z nas przyswaja wiedzę w innym tempie, innymi metodami i różne rzeczy nas interesują), chęć ochrony dziecka przed niebezpieczeństwami: złym towarzystwem, przemocą rówieśniczą, wysokim czynnikiem stresu, niezgodę na blokowanie potencjału przez sztywny system edukacji, a także kwestie osobiste: chęć wzmocnienia rodzinnych więzi, poczucie rodzicielskiej misji do wychowania własnego dziecka wg swoich zasad, większą mobilność i możliwość wyboru alternatywnych ścieżek edukacji.
Z edukacji domowej korzystają również osoby często podróżujące lub zmieniające miejsca zamieszkania oraz te, przebywające na stałe za granicą, jak również dzieci przewlekle chore lub czasowo chorujące, dla których problematyczne jest uczęszczanie na tradycyjne lekcje.
- Jako nauczyciel uważam, że dobre jest wszystko to, co służy naszym dzieciom i nam - rodzicom. Jeżeli czujemy, że nasze dziecko lepiej będzie rozwijało się w domowej atmosferze i mamy do tego odpowiednie warunki, to edukacja domowa jest świetną alternatywą dla tradycyjnej szkoły. W dzisiejszym zabieganym świecie edukacja domowa jest jednak moim zdaniem dużym wyzwaniem, w szczególności, gdy sami musimy sprawować pieczę nad przyswajaniem przez nasze dziecko materiału edukacyjnego i godzić to z pracą zawodową oraz wychowaniem rodzeństwa naszego osobistego ucznia. Wydaje mi się, że wiele rodzin, które zdecydowały się na edukację domową swoich dzieci zawiodło się na polskim systemie edukacyjnym lub na konkretnej szkole, a może i na nauczycielu - mówi Karolina Lange-Wyszyńska, nauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej CET i Sopockiej Akademii Tenisowej.
Takiego właśnie zawodu doświadczyła rodzina pani Agaty, która zdecydowała się na edukację domową.
- Szymon do szkoły chodził od pierwszej do szóstej klasy, w połowie szóstej klasy przeszliśmy do edukacji domowej. Tamten czas edukacyjny mój syn przeżywał bardzo ciężko. Szymek wielokrotnie mi powtarzał, że nie lubi chodzić do szkoły. Bywał często smutny, sfrustrowany, zmęczony hałasem, zdarzało się, że był nierozumiany przez nauczycieli. Syn miał zaniżone poczucie własnej wartości, często mówił źle o sobie. Teraz jest zupełnie inaczej. W grudniu zdał już cały materiał z historii, wystarczył miesiąc, aby zaliczyć cały rok szkolny. Jego poczucie wartości kształtuje się, bardzo dobrze mówi o sobie. Poprzez to, że sam obserwuje, ile jest w stanie zrobić, doświadcza, jak ciekawa może być nauka - mówi Agata Ryżlewicz, ucząca swojego syna w domu.ED w kilku krokach
Jakie formalności należy spełnić, by móc przystąpić do tzw. homeschoolingu? Rodzice, chcący wziąć odpowiedzialność za kształcenie swojego dziecka w domu, muszą najpierw uzyskać
opinię publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, następnie znaleźć
szkołę, na terenie województwa swojego zamieszkania, której dyrekcja zgodzi się na spełnianie obowiązku szkolnego przez dziecko poza szkołą. Wówczas domowy uczeń otrzymuje legitymację szkolną, a następnie świadectwa ukończenia kolejnych klas po zdaniu danych egzaminów. W praktyce może się to różnić - zależnie od konkretnej placówki, jak i indywidualnego podejścia danego dyrektora, który określa warunki.
Najwybitniejsi uczyli się w domu
Zanim masowo zaczęły powstawać szkoły, a uczęszczanie do nich stało się obowiązkowe (XX wiek) uczenie w domu było czymś naturalnym i powszechnym. Dzieci z rodzin wyższych stanów uczyła matka lub guwernantka, dopiero później były wysyłane do szkół ze stancjami. W domu uczeni byli wybitni twórcy, politycy i naukowcy tj.: Pascal, Leonardo da Vinci, Stanisław August Poniatowski, Agatha Christie, Witkacy, Christopher Paolini, Samuel Ting, Albert Einstein, Hans Christian Andersen, Mark Twain (autor słynnych słów:
"Nigdy nie dopuściłem do tego, żeby szkoła przeszkadzała mi w kształceniu się"), Winston Churchill, Yehudi Menuhin, Elżbieta II czy André Stern - autor książki
"I nigdy nie chodziłem do szkoły".Technologia ułatwia domową naukę
Dziś - w dobie rozwiniętych technologii, gdy w sposób nieograniczony i powszechny możemy korzystać z wiedzy za pomocą internetu, aplikacji edukacyjnych i mobilnych urządzeń, które nam to ułatwiają - zdobywanie wiedzy stało się nie tylko łatwiejsze, ale i bardziej demokratyczne. Istnieje ponadto
Centrum Nauczania Domowego, działające na terenie całego kraju, oferujące swoim uczniom dostęp do
Internetowej Platformy Edukacyjnej, która zawiera profesjonalne scenariusze lekcyjne, liczne materiały edukacyjne, gry i zabawy, repetytoria dla rodziców, poradniki nauki ułatwiające pełnienie obowiązków nauczyciela, webinaria, czyli lekcje on-line prowadzone przez wykwalifikowanych nauczycieli. Pomoce naukowe są ponadto skonstruowane w formie interaktywnej.
Dzieci trzymane "pod kloszem"?
Przeciwnicy edukacji domowej najwięcej uwag mają do braku socjalizacji dzieci "zamykanych" w domu, trzymanych "pod kloszem" przez rodziców. Tymczasem prawda jest taka, że takie osoby większość czasu swojej edukacji spędzają poza domem: w centrach naukowych i kultury, w parkach, galeriach, muzeach, na placach zabaw, w lesie, w zoo, w klubach sportowych, chodzą na różne zajęcia artystyczne i językowe, na basen, itd. Na "lekcje" poświęcają najwyżej 2-3 godziny dziennie, a resztę czasu spędzają na wycieczkach, podczas eksperymentów i w trakcie zabaw. Rodzice bardzo dbają o to, aby ich dziecko nawiązywało jak najwięcej kontaktów z rówieśnikami. Wyniki badań potwierdzają zresztą, że dzieci edukujące się domowo są co najmniej tak samo dobrze uspołecznione, jak dzieci uczące się w tradycyjnym modelu edukacji.
To nie wakacje, ważna jest samodyscyplina
Wielu rodziców podkreśla, że
pozytywy płynące z edukacji domowej są ogromne: indywidualny tok nauki, większa mobilność, skupienie na relacji, swobodny harmonogram dnia, możliwość podróżowania i nauki poza domem itd. Jednak wiele osób przyznaje też, że wymagałoby to rezygnacji przynajmniej jednego rodzica z życia zawodowego, a dziecko obliguje to do
samodyscypliny, którą niestety nie każdy uczeń może się poszczycić.
- Rozważałam przejście mojego syna na edukację domową, ale zdaję sobie sprawę z tego, że jest to ogromne wyzwanie, w szczególności dla rodziców. Często po powrocie z pracy do domu nie mam czasu, aby spokojnie sprawdzić synowi pracę domową, nie mówiąc już o wspólnym uczeniu się i wiem, że "ogarnięcie" przeze mnie nauki wszystkich przedmiotów graniczyłoby z cudem. Poza tym samodyscyplina dziecka też jest ważna, bo uczeń musi mieć świadomość, że nauka w domu to nie wakacje - dodaje Karolina Lange-Wyszyńska.Jest to jednak kwestia indywidualna - wszystko zależy od sytuacji zawodowej rodziców, od tego, czy uczymy jedno czy wiele dzieci, a także od predyspozycji samego dziecka.
- Edukacja domowa wcale nie jest trudna, mój Szymon spędza około 3-4 godz. dziennie na nauce. Jest wypoczęty, radosny, ma czas na czytanie książek, na poszukiwanie własnych zainteresowań, ma więcej energii na własne hobby. Nasza nauka przebiega 1 do 1, czyli moja koncentracja jest skupiona tylko na moim dziecku - czego nie rozumie, mam możliwość swobodnego mu wytłumaczenia. Jak każdy rodzic swojemu dziecku - mogę wytłumaczyć to z miłością, cierpliwością, bez frustracji, a przede wszystkim w ciszy i skupieniu... Szymek często jest zaskoczony i dumny z samego siebie, że jest w stanie zrobić takie zadania, których nie był w stanie zrozumieć, gdy chodził do szkoły. Spotyka się z rówieśnikami, z którymi lubi przebywać, ma dużo energii, aby chodzić na piłkę nożną. Dodatkowo chodzi na naukę angielskiego, ponieważ ja nie jestem w stanie nauczyć go języka obcego - twierdzi Agata Ryżlewicz.
Parasolowe szkoły w Trójmieście
Jeśli sami nie jesteśmy w stanie podołać edukacji domowej, potrzebujemy wsparcia, a nie możemy na nie liczyć wśród znajomych, to warto poszukać pomocy. W Trójmieście działają szkoły i instytucje, które wspierają edukatorów domowych. Szkoły te, określane jako "parasolowe" lub "przyjazne" edukacji domowej, to placówki, które znają specyfikę nauczania dzieci poza szkołą i ją akceptują. Należy do nich np.
Chrześcijańska Szkoła Montessori, która od 2013 roku realizuje program, polegający na profesjonalnym wspieraniu rodziców dzieci uczących się w domu poprzez: warsztaty edukacyjne i wychowawcze, możliwość uczestniczenia w wycieczkach do miejsc nauki i kultury, wypożyczalnie materiałów Montessori i książek wychowawczych, organizację popołudniowych zajęć.
Z kolei w
International School of Gdansk rodzice z dzieckiem mogą uczestniczyć w imprezach ogólnoszkolnych i klasowych (wyjścia do teatru, na koncert, wycieczkę), brać udział w ogólnopolskich lub międzynarodowych konkursach, itp. W Pruszczu Gdańskim działa
Akademia Montessori Niepubliczna Szkoła Podstawowa założona przez Marzenę Reszke, wieloletnią edukatorkę domową swoich dzieci. W Gdańsku natomiast od września 2014 roku istnieje szkoła demokratyczna
Kalejdoskop, będąca alternatywą dla tradycyjnego, powszechnego modelu edukacji.
Mniej tradycyjnie w tradycyjnych szkołach
Jednak również uważane za "tradycyjne" szkoły wychodzą naprzeciw różnym potrzebom i oczekiwaniom uczniów oraz ich rodziców.
- Od kilku lat Sopocka Akademia Tenisowa poza tradycyjnym, stacjonarnym nauczaniem prowadzi zajęcia metodą e-learningu. Miałam przyjemność przez kilka lat pracować z uczniami gimnazjum tym właśnie trybem i moim zdaniem ta forma nauczania jest świetnym wyborem np. dla dzieci wyczynowo uprawiających sport, które często wyjeżdżają na obozy, zgrupowania itp. Dziecko dostaje od nauczyciela wyznaczony zakres materiału, zestaw ćwiczeń i termin zaliczenia, w szkole może pojawić tylko kilka razy w roku na dwu-, trzydniowe sesje. Przez cały rok szkolny pozostaje w kontakcie internetowym z nauczycielem prowadzącym dany przedmiot i zawsze może liczyć na pomoc pedagoga, nawet jeśli przebywa na drugiej półkuli. Z kolei Szkoła Podstawowa CET stawia główny nacisk na to, aby uczeń jak najwięcej czasu na edukację poświęcał właśnie w szkole, a nie w domu. Oferta zajęć dodatkowych jest tak szeroka, że każde dziecko znajdzie na pewno to, czym najbardziej się interesuje, a po zajęciach szkolnych ma czas wolny. Najważniejsze jest chyba to, że mamy w Trójmieście szerokie spektrum wyboru drogi edukacji naszych dzieci i każda z nich będzie dla nas świetnym wyborem, jeśli spełnia nasze wymogi i potrzeby dzieci - przyznaje Lange-Wyszyńska.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy