Tam, gdzie zachodzą nader zaawansowane procesy sekularyzacji, najczęściej ma miejsce taki czy inny kult zastępczy, czyli idolatria. Istnieją państwa, w których władza polityczna posiada charakter sakralny lub quasi-sakralny. Do nich należą ustroje teokratyczne, jak również i państwa totalitarne. Obok sekularyzacji mamy więc i re-sakralizacje. W dziejach cywilizacji Zachodu relacja między władzą duchowną a polityczną wyglądała rozmaicie, a spory na ten temat trwały przez wieki. Cały ten zespół zjawisk był współcześnie nader rozmaicie konceptualizowany: pisano o ideologiach, idolach, narcyzmie, konsumpcjonizmie, neopogaństwie itd. itp.

Koncepcje sekularyzacji także są silnie zróżnicowane, niektóre z nich (jak np. P. Ricoeura) czynią rozgraniczenie między religią i wiarą, przypisując doświadczeniu ateizmu rolę oczyszczającą. Aby uniknąć niepotrzebnych nieporozumień i nazbyt zaciekłych sporów, potrzebne jest także rozgraniczanie sekularyzacji od sekularyzmu. Sekularyzacja przedstawia się odmiennie w poszczególnych państwach należących do cywilizacji Zachodu. Inaczej w Europie, inaczej w USA, odmiennie we Francji, Anglii czy Niemczech, a jeszcze inaczej w Polsce czy Rosji. I na koniec także zdecydowanie odmiennie przedstawia się ona w krajach cywilizacji Dalekiego Wchodu. Osobna kwestia to etapy sekularyzacji w wymiarze historycznym, np. w antycznej Grecji, w Rzymie czy starożytnym Izraelu.

Problematyka ta jest rozległa i zapewne podczas konferencji wiele aspektów będzie pominiętych. Jednak próba zmierzenia się z nią jest sprawą ważną i mającą doniosłe znaczenie.

W imieniu Komitetu Organizacyjnego,
prof. UG, dr hab. Romuald Piekarski